PL RU EN
 

Aleksandra Olszewska

1927-2016

Aleksandra Olszewska – społeczna strażniczka Pomnika Poległych Stoczniowców i Placu Solidarności, przez wiele lat prowadziła kiosk z pamiątkami przy Bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej.

Urodziła się 29 listopada 1927 roku. Kiedy wybuchł strajk w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku, pracowała jako kierowniczka w dziale rozliczeń w Rzemieślniczych Domach Towarowych. Zaczęła przychodzić pod zakład i porządkować pozostawiane przed bramą nr 2 kwiaty. Dołączyła do NSZZ „Solidarność” oraz Społecznego Komitetu Budowy Pomnika „Poległych Stoczniowców 1970”. Za swoje zaangażowanie została zmuszona do odejścia na wcześniejszą emeryturę.

Po wprowadzeniu stanu wojennego mieszkanki i mieszkańcy Gdańska zaczęli przynosić pod pomnik kwiaty i układać je w kształt krzyża. Aleksandra Olszewska była jedną z osób, które zaczęły dbać o porządek na Placu Solidarności – zmiatała go, zdobiła kwiatami w czasach, kiedy było to zabronione. Początkowo pomagali jej Maria Tomasik i Edward Kliema. Zbierali pieniądze na kwiaty, dokonywali napraw, wmurowali krzyż z nazwiskami poległych w grudniu 1970 roku stoczniowców. Kwiaty oraz znicze były niszczone nocami przez „nieznanych sprawców”, a Aleksandra Olszewska była nękana i zastraszana przez Służbę Bezpieczeństwa, jak też milicję – włącznie z przyłożeniem pistoletu do brzucha w czasie strajku w Stoczni Gdańskiej w 1988 roku (Szczesiak 2006: 173).

Na początku lat dziewięćdziesiątych zaczęła prowadzić wraz z synem kiosk w budynku dawnego stoczniowego biura przepustek, sprzedając pamiątki związane z „Solidarnością”. Z roku na rok klientów było jednak coraz mniej. Olszewska pojawiała się nadal regularnie pod Bramą nr 2. W 2012 roku nie pozwoliła na zdjęcie napisu „Solidarność”, którym przesłonięte zostały dodane do nazwy Stoczni Gdańskiej słowa „im. Lenina”, umieszczone tam potrzeby filmu Andrzeja Wajdy, Wałęsa. Człowiek z nadziei (2013). W efekcie zniknęły oba napisy. Ozdabianie Bramy nr 2 było z roku na rok coraz trudniejsze, ponieważ z terenów postoczniowych wycinano krzewy i koszono trawę z dzikimi kwiatami. Prosiła wtedy znajome osoby o pomoc w dekorowaniu bramy. Opiekowała się także stoczniowymi kotami, które przy kiosku miału swoje domki.

Znała zarówno pracowników i pracownice Stoczni, jak też artystów i artystki, którzy w latach dwutysięcznych zaczęli realizować działania na postoczniowych terenach. Była kopalnią wiedzy o zakładzie, strajkach i „Solidarności”. Jej rola społecznej opiekunki placu doceniana była przez lokalne władze oraz dziennikarzy polskich i zagranicznych. Jej kompozycje kwiatowe zyskały uznanie w oczach Japończyków – w jednej z tamtejszych gazet ukazał się tekst na temat jej pracy.

Aleksandra Olszewska zmarła 2 września 2016 roku. W 2018 roku w Sali BHP prezentowana była poświęcona jej wystawa, pokazująca jej dokonania i rolę poprzez zdjęcia, polskie i zagraniczne artykuły prasowe oraz listy pisane do niej z zagranicy. Była bohaterką kilku filmów ukazujących jej pracę.

Pośmiertnie otrzymała tytuł „Zasłużony dla NSZZ «Solidarność»”. 26 lutego 2021 roku imię Aleksandry Olszewskiej uzyskał gdański tramwaj Pesa Jazz Duo o numerze bocznym 1073.

 

Bibliografia
Górski, A.S., Jak „Solidarność” przed Leninem pani z kiosku obroniła…, http://www.solidarnosc.gda.pl/aktualnosci/zmarla-aleksandra-olszewska-legendarna-gospodyni-placu-solidarnosci. Dostęp: 17.11.2018.
Karbowski, G., Zakazane historie – miotłą i kwiatami, https://www.youtube.com/watch?v=lL3tZ237nto. Dostęp: 17.11.2018.
Kozłowska, A., Górlikowski, M., Plac Solidarności, http://wyborcza.pl/1,76842,8292614,Plac_Solidarnosci.html. Dostęp: 17.11.2018.
Szczesiak, E., My, podziemni. Cisi bohaterowie stanu wojennego. Jak walczyła Solidarność. Gdańsk 1981-89, Gdańsk 2006.
Zmarła Aleksandra Olszewska, legendarna gospodyni Placu Solidarności, http://www.solidarnosc.gda.pl/aktualnosci/zmarla-aleksandra-olszewska-legendarna-gospodyni-placu-solidarnosci. Dostęp: 17.11.2018.

Autorka: Anna Miler / uzupełnienie: Ania Zielińska-Fedoruk

Zdjęcie: Aleksandra Olszewska / fot. Michał Szlaga 2012/ za: http://metropolitanka.ikm.gda.pl/index.php/trasa-p-s-i-a-aleksandra-olszewska/

Projekt Metropolitanka
Metropolitanka to projekt herstoryczny (z ang. “her story” – „jej historia”, w przeciwieństwie do “his story” – „jego historia”), który opowiada o roli kobiet w historii, często pomijanej w akademickich, szkolnych oraz codziennych rozmowach. Herstory, czyli historie opowiadane z perspektywy kobiet, mają pełniej odmalować dzieje Pomorza.

Organizator

Projekt Metropolitanka Miasto Gdańsk

© 2023 Metropolitanka
All Rights Reserved. | Deklaracja dostępności