Izabella Trojanowska

1929-1995

Izabella Trojanowska – dziennikarka, pisarka, działaczka regionalna, wybitna znawczyni i miłośniczka Kaszub, współzałożycielka Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.

Urodziła się w 1929 roku w Gdyni. Studiowała w Wyższej Szkole Handlu Morskiego w Sopocie oraz Wyższej Szkole Ekonomicznej w Szczecinie. W 1951 rozpoczęła pracę w „Dzienniku Bałtyckim”, a od 1964 w „Głosie Wybrzeża”.

W 1956 roku współtworzyła dwutygodnik studencki „Kontrasty” jako redaktorka naczelna. Była pierwszą redaktorką naczelną nowo utworzonego „Biuletynu Zrzeszenia Kaszubskiego”, który przerodził się potem w miesięcznik „Pomerania”. Po sierpniu 1980 roku była zastępcą redaktora naczelnego tygodnika Solidarności „Samorządność”. Publikowała również w wielu innych tytułach prasowych.

W swojej działalności publicystycznej wyspecjalizowała się w promowaniu spraw kaszubskich, folkloru i twórczości ludowej. Opisała w licznych publikacjach całe Kaszuby, które znała doskonale, od Wiela po Hel. Promowała walory przyrodnicze i historię regionu, ale też dziedzictwo kulturalne i twórczość mieszkańców i mieszkanek. Była między innymi współautorką słynnego Bedekera kaszubskiego (wydanego po raz pierwszy w 1962 roku, drugą autorką była Róża Ostrowska), który jest swoistą encyklopedią regionu i kopalnią wiedzy zarówno dla turystów, jak też miejscowych. Nie tylko pisała o Kaszubach i wędrowała po nich, ale szczerze je kochała i przyjaźniła się z ich mieszkańcami i mieszkankami, starając się im pomóc. Dbała o promocję dorobku twórców i twórczyń ludowych i poprawę ich sytuacji materialnej: walczyła z Centralą Przemysłu Ludowego i Artystycznego („Cepelia”) o podwyższenie stawek i większą swobodę twórczą, redagowała wiele tomików poezji, bajek, prozy i wspomnień, zainicjowała wydawanie serii teczek haftu kaszubskiego i kociewskiego, zawierających wzory do samodzielnego haftowania (dzięki tym teczkom fabryka porcelany w Łubianie zaczęła umieszczać kaszubskie wzory na swoich wyrobach). Tłumaczyła literaturę kaszubską na polski, zyskiwała tłumaczy i promotorów literatury kaszubskiej za granicą. Angażowała się w rozwój infrastruktury turystycznej i w zachowanie krajobrazu kulturowego Kaszub. Swoim zainteresowaniem zarażała młodzież, między innymi biorąc udział w działaniach Klubu Studenckiego „Pomorania” oraz jako inicjatorka organizowanego do dziś konkursu dla młodych „Ludowe Talenty”. Była współzałożycielką Zrzeszenia Kaszubskiego, powstałego w 1956 roku (od 1964 Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie), skupiając rozproszone i różniące się środowisko. W latach 1980–1983 jako jedyna kobieta w historii pełniła funkcję prezeski Zarządu Głównego tej organizacji. W latach dziewięćdziesiątych była twórczynią emitowanego przez Telewizję Gdańsk magazynu kaszubskiego „Rodnô zemia”, który redagowała aż do śmierci.

Poświęciła dużo uwagi trudnej historii Polonii Gdańskiej, której pragnęła oddać sprawiedliwość. Opisywała losy przedwojennych polskich gdańszczan i gdańszczanek, wykazując ich zasługi oraz ujawniając prześladowania, których doznawali w Wolnym Mieście Gdańsku w czasie dwudziestolecia międzywojennego i II wojny światowej, a także po niej. Ze względu na swoje „niepewne pochodzenie” (wynikało to ze skomplikowanych stosunków narodowościowych, jakie panowały w Wolnym Mieście Gdańsku), byli dyskryminowani zarówno przez władze Polski Ludowej, jak i ludność napływową. Byli nazywani „Niemcami”. Trojanowska jako jedna z nielicznych nie wahała się zwracać uwagi na te niesprawiedliwości, chociaż jej rzetelne opracowania często zatrzymywane były przez cenzurę. Nie ograniczała się również do pisania, działała aktywnie w Komisji dla Spraw Ludności Rodzimej i podejmowała interwencje w interesie gdańszczan, mieszkańców Powiśla i Kaszubów bytowskich.

Otrzymała wiele nagród i odznaczeń za swoją działalność, w tym Medal Stolema i Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Była pierwszą osobą uhonorowaną Złotą Odznaką Pieczęci Świętopełka Wielkiego.

Zmarła 21 kwietnia 1995, pochowana została w alei głównej cmentarza Srebrzysko w Gdańsku. W testamencie przeznaczyła swój dorobek na fundusz stypendialny dla młodych dziennikarzy z Kaszub. Na jej cześć przyjaciele ufundowali kapliczkę upamiętniającą jej obecność w miejscowości Garcz, gdzie urządziła sobie chatę kaszubską. W ich wspomnieniach zasłużyła sobie na miano osoby „nie do zdarcia”, która nie znała słowa „niemożliwe”.

Bibliografia
Izabella Trojanowska – dziennikarka prasowa i telewizyjna, prezeska ZKP, pisarka, http://naszekaszuby.pl/modules/news/article.php?storyid=3107. Dostęp: 05.11.2018.
Pro memoria Izabella Trojanowska, pod red. J. Borzyszkowskiego, Gdańsk-Wejherowo 2015.
Stypendium im. Izabelli Trojanowskiej, http://www.kaszubi.pl/projekty/artykul?id=15. Dostęp: 05.11.2018.
Bolduan, T., Trojanowska Izabella, [w:] Nowy bedeker kaszubski, Gdańsk 2002.
Trojanowska Izabella, https://www.gedanopedia.pl/index.php?title=TROJANOWSKA_ IZABELLA. Dostęp: 05.11.2018.