Teodora Gulgowska

Teodora Gulgowska (z domu Fethke) – malarka, współzałożycielka skansenu we Wdzydzach Kiszewskich, prekursorka współczesnego haftu kaszubskiego.

Teodora Agata Fethke urodziła się w rodzinie niemieckiego nauczyciela 24 września 1860 w Wielkich Chełmach koło Chojnic. Studiowała w Berlinie w szkole Lettego, gdzie, oprócz malarstwa, uczyła się także grafiki użytkowej i hafciarstwa. W 1899 roku poznała polskiego nauczyciela, Izydora Gulgowskiego, i mimo oporu swojej rodziny poślubiła go w maju tego samego roku. 21 kwietnia 1906 małżonkowie odkupili od gospodarza Michała Hinca XVIII-wieczną chałupę podcieniową, w której utworzyli Kaszubskie Muzeum we Wdzydzach, pierwsze na ziemiach polskich muzeum na wolnym powietrzu. Dziś znane jest jako Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich. W tym samym okresie Teodora Gulgowska rozpoczęła starania o odnowienie tradycyjnego rzemiosła kaszubskiego, wykorzystując w tym celu zdobyte w Berlinie wykształcenie. Stworzyła współczesny haft kaszubski, była twórczynią tak zwanej szkoły wdzydzkiej, organizowała kursy hafciarskie dla kaszubskich dziewcząt. Wykształciła około stu profesjonalnych hafciarek. Dla ich prac znalazła rynek zbytu, między innymi w Niemczech, zapewniając tym samym miejscowym kobietom zarobek. Tradycyjną paletę barw haftu kaszubskiego wzbogaciła o dodatkowe kolory: brązowy, fioletowy i morelowy.

W cztery lata po śmierci męża zdecydowała się sprzedać Skarbowi Państwa zbiory Muzeum oraz parcelę, na której się znajdowało w 1929 roku. Pozostała jednak jego opiekunem z ramienia konserwatora zabytków w Poznaniu.

Po II wojnie światowej Gulgowska pozostawała praktycznie bez środków do życia. W 1946 roku otrzymała jednorazową zapomogę, a w 1948 – stałą rentę.

Po upaństwowieniu i przekazaniu zbiorów do Muzeum Pomorskiego (dziś Muzeum Narodowego w Gdańsku) Gulgowska otrzymała w 1950 roku angaż kancelistki w swojej dawnej placówce muzealnej. Zmarła rok później w wieku 91 lat, 21 lutego 1951 we Wdzydzach Kiszewskich. Została pochowana obok swojego męża we wspólnym grobie położonym na terenie Muzeum we Wdzydzach.

Bibliografia
Bolduan, T., Nowy bedeker kaszubski, Gdańsk 2002.
Joć, I., Szymikowski, E., Haft kaszubski i hafty z Pomorza, Gdynia 2010.

Autorka: Anna Sadowska

Zdjęcie: Teodora Gulgowska (fragm.) / domena publiczna