PL RU EN

Drobna, silna pedagog – Helena Żelewska

W czasie dwudziestolecia międzywojennego Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej było jedynym polskim gimnazjum w Gdańsku. Jego mury opuszczali absolwenci, którzy dzięki znakomitej kadrze nauczycielskiej stawali się wartościowymi członkami gdańskiej Polonii. Helena Żelewska uchodziła za seniorkę wśród pedagogów tej placówki.

Drobna, przygarbiona, zawsze starannie uczesana, dobrotliwie karciła co bardziej umalowane i wystrojone uczennice, mówiąc, że „młodość sama się krasi”. Tak właśnie zapamiętali ją uczniowie i uczennice.

http://postcard.com.pl/
http://postcard.com.pl/

Helena Żelewska urodziła się 26 maja 1869 roku w Mściszewicach niedaleko Kartuz, w starej rodzinie ziemiańskiej. W 1898, po ukończeniu szkoły i zdaniu egzaminu nauczycielskiego, osiadła w Gdańsku, z którym też związała się na całe życie. Rozpoczęła pracę w prywatnej żeńskiej szkole we Wrzeszczu, gdzie pracowała do 1904, rok później zaczęła pracę w prywatnej szkole powszechnej przy Kaplicy Królewskiej, gdzie przepracowała siedemnaście lat. To właśnie tutaj rozpoczęła walkę o polskość dzieci z Gdańska. W 1919 roku założyła Towarzystwo Młodzieży Żeńskiej, w którym organizowała zebrania, pogadanki, przedstawienia amatorskie i wycieczki do Polski, żeby swoim uczennicom wszczepić miłość do ojczystego języka

W latach 1922-1931 była nauczycielką w Gimnazjum Polskim Macierzy Szkolnej. W szkole uczyły się nie tylko dzieci z Gdańska, ale z całej Polski. Różnorodność gwar oraz naleciałości językowe z dawnych zaborów utrudniały nauczanie w ojczystym języku. Na przerwach obok gwary kaszubskiej i łamanej polszczyzny można było usłyszeć inne dialekty używane przez uczniów i uczennice przybyłe z różnych stron kraju. Helena Żelewska na każdej lekcji i podczas wycieczek starała się wyrównywać różnice językowe. Ta żmudna, zdawałoby się niewiele znacząca praca, była w istocie bardzo ważną cegiełką budującą polskiego ducha narodowego w najmłodszym pokoleniu gdańszczan.

Dodatkową działalnością naszej bohaterki było prowadzenie Polskiej misji dworcowej, której celem było chronienie dziewcząt przed złymi pracodawcami. Przybywały one do Gdańska z kaszubskich wsi na służbę do bogatych mieszczan niemieckiego pochodzenia. By zapobiec wynarodowieniu oraz germanizacji, Helena Żelewska wraz z innym działaczkami z Misji (m.in. Apolonią Ogryczak) wędrowały po peronach oraz portowych nabrzeżach, poszukując samotnie podróżujących dziewcząt. Umieszczały je w schronisku (przy ulicy Nowe Ogrody), a następnie pomagały im znaleźć pracę w polskich domach.

Pani Helena zmarła w 1937 roku w Wejherowie. Do ostatnich chwil życia była energiczną aktywistką, a praca w Gimnazjum dała jej drugą młodość.

 

Autor: Paweł Chojnacki

Specjalne podziękowania dla Krzysztofa Murawskiego: historyka, twórcy tekstów o kobietach Wolnego Miasta Gdańska do projektu Gdańskie miniatury (Edycja na rok szkolny 2012/2013: „Nie ma historii bez kobiet”).
Bibliografia:

Danielewicz G., Koprowska M. Walicka M., Polki w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1985.

http://przykawie.jaizdrowie.com/psh/html/sylwetki_nauczycieli_.html, dostęp: 2013.7.24.

http://www.ikm.gda.pl/KobietyWolnegoMiastaGdansk, dostęp: 2013.7.24.

 

Projekt Metropolitanka
Metropolitanka to projekt herstoryczny (z ang. “her story” – „jej historia”, w przeciwieństwie do “his story” – „jego historia”), który opowiada o roli kobiet w historii, często pomijanej w akademickich, szkolnych oraz codziennych rozmowach. Herstory, czyli historie opowiadane z perspektywy kobiet, mają pełniej odmalować dzieje Pomorza.

Organizator

Projekt Metropolitanka Miasto Gdańsk

© 2023 Metropolitanka
All Rights Reserved. | Deklaracja dostępności