Marie Johanna Baum

Marie Johanna Baum – doktorka chemii pochodzenia żydowskiego, pracownica socjalna, działaczka na rzecz praw kobiet i działaczka polityczna, pionierka nowoczesnej pracy społecznej.

Urodziła się 23 marca 1874 roku w Gdańsku. Wychowała się w rodzinie z tradycjami naukowymi, społecznymi i aktywistycznymi. Choć jej przodkinie – podobnie jak ona – miały ograniczone możliwości kształcenia, zapisały się na kartach historii jako aktywne działaczki na rzecz kobiet oraz społeczności żydowskiej, przekonane o roli edukacji dziewcząt.

Jedną z nich była matka Marie – Florentina Baum, z domu Dirichlet, która włączyła się w tworzenie szkolnictwa dla dziewcząt w Gdańsku. Florentina urodziła się w 1845 roku we Florencji, a zmarła w 1912 roku w Gdańsku. W 1889 została jedną z założycielek, a później także członkinią zarządu stowarzyszenia „Frauenwohl” – oddziału mieszczańskiej organizacji kobiecej w Berlinie, oferującej oprócz lekcji sprzątania i gotowania również tak zwane „kursy z życia wzięte” lub „kursy z życia codziennego”, które uprawniały do zdobycia matury za granicą. Wśród nauczanych przedmiotów były między innymi matematyka i chemia. Cztery córki Florentiny ukończyły tę szkołę.

Marie Baum, wobec braku możliwości studiowania w Niemczech, wyjechała do Zurychu, gdzie zdała maturę i ukończyła studia, a następnie uzyskała doktorat w dziedzinie nauk chemicznych. Przeniosła się do Niemiec, gdzie jako inspektorka odwiedzała fabryki i warsztaty, monitorowała warunki bezpieczeństwa i higieny pracy. Obserwowała fatalne warunki zatrudniania, także dzieci. Zaangażowała się w działania mające na celu poprawę jakości opieki społecznej nad rodzinami, w szczególności robotniczymi, oraz nad młodzieżą. W czasie I wojny światowej organizowała pomoc dla dzieci i kobiet. W 1917 roku podjęła pracę w szkole dla kobiet w Hamburgu.

Po wojnie wstąpiła do Niemieckiej Partii Demokratycznej, którą jednak szybko opuściła w proteście przeciwko niedostatecznej reprezentacji kobiet. W latach 1919–1921 była członkinią Reichstagu, jedną z pierwszych posłanek. W Republice Weimarskiej pełniła funkcje publiczne związane z opieką społeczną – często jako pierwsza kobieta. Współpracowała z wieloma działaczkami na rzecz praw kobiet oraz organizacjami społecznymi i kobiecymi, łącząc teorię z praktyką.

Ze względu na żydowskie pochodzenie w 1933 roku została zmuszona do rezygnacji ze wszystkich stanowisk i urzędów. Zaangażowała się w pomoc żydowskim obywatelom w opuszczeniu Niemiec, opiekowała się również tymi, którzy zostali.

W 1954 roku, w swoje 80. urodziny, otrzymała Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec.

Jej wspomnienia, zatytułowane Rückblick auf mein Leben, ukazały się drukiem w 1950 roku. Marie Baum napisała także wstęp do niemieckiego wydania pamiętnika Anny Frank.

Zmarła 8 sierpnia 1964 roku w Heidelbergu w Niemczech, gdzie mieszkała przez wiele lat. Tam też została pochowana na cmentarzu Bergfriedhof. Jej imię nosi szkoła w Heidelbergu oraz ulica w Karlsruhe.

Bibliografia:
Gliński, M., Baum Marie, https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=BAUM_MARIE. Dostęp: 3.06.2021.
Haas, H., https://www.mbs-hd.de/schule/unsere-namensgeberin/. Dostęp: 3.06.2021.
Jahresbericht des Vereins „Frauenwohl” in Danzig, https://pbc.gda.pl/dlibra/publication/88030/edition/79588. Dostęp: 3.06.2021.
Kern, U., Dr. Marie Baum (1874–1964), http://www.frankfurterfrauenzimmer.de/ep10-detail.html?bio=dv. Dostęp: 3.06.2021.
Marie Baum. A Woman of the Modern Age, https://www.mendelssohngesellschaft.de/en/mendelssohns/biografien/marie-baum. Dostęp: 3.06.2021.
Schroeder, H., Dr. Marie Baum, https://www.fembio.org/biographie.php/frau/biographie/marie-baum/. Dostęp: 3.06.2021.

Autorka: Anna Miler
Zdjęcie: Marie Baum – Biblioteka Uniwersytecka w Heidelbergu (Universitätsbibliothek Heidelberg)

Biogram powstał dzięki współpracy Fundacji Kultury Zbliżenia w ramach Festiwalu Kultury Żydowskiej ZBLIŻENIA, Stowarzyszenia Arteria i Instytutu Kultury Miejskiej.