Weronika Milewska

Weronika Milewska – jedna z pierwszych absolwentek Wydziału Nauk Matematyczno-Przyrodniczych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, pedagożka, działaczka społeczna, słupszczanka.

Urodziła się w roku 1900 w Lidzie na Wileńszczyźnie. Jej ojciec, Wincenty, pochodził z rodziny ziemiańskiej, matka była chłopką. Jak większość polskiego ziemiaństwa na kresach, za udział w powstaniach zostali pozbawieni majątków i zesłani na Syberię. Jej starsza siostra, Hanna (śpiewaczka operowa) uciekła przez Alaskę do Ameryki, gdzie zrobiła karierę i skąd wspomagała finansowo rodzinę, szczególnie młodsze rodzeństwo – Weronikę oraz Józefa. Zaznaczała przy tym, że fundusze mają przede wszystkim służyć zdobyciu przez nich jak najlepszego kształcenia. Rodzeństwo przejawiało wybitne zdolności, zwłaszcza w kierunkach ścisłych, chociaż Weronika równie szybko uczyła się języków obcych. Udzielanie korepetycji z francuskiego pomogło jej utrzymać się na studiach.

Magisterium z botaniki obroniła z wynikiem celującym i dostała propozycję zatrudnienia jako asystentka na macierzystym wydziale. Wybrała jednak pracę nauczycielki w renomowanych wileńskich szkołach. Poszerzała kwalifikacje na kursach pedagogicznych, dzięki czemu, oprócz biologii, uczyła również fizyki i chemii. Zapewniło jej to duży komfort finansowy.

Jak na owe czasy późno wyszła za mąż, mając dwadzieścia siedem lat, ugruntowaną karierę zawodową i aspiracje powrotu do świata nauki. Wraz z mężem, Józefem, geodetą, zbudowali okazałą willę tuż przy ogrodzie botanicznym. Razem mieli dwójkę dzieci – Jerzego i Marię.

Milewska była osobą niezwykle zaangażowaną w życie społeczno-polityczne przedwojennego Wilna, działa aktywnie w Polskiej Partii Socjalistycznej, walczyła o prawa kobiet. Jednak czas wojny i okupacji postawił przed Milewską nowe wyzwania. Organizowała komplety tajnego nauczania; w piwnicy jej domu znajdował się skład broni Armii Krajowej (AK). Redagowała podziemną gazetkę. W schowku na bieliznę ponad rok ukrywała kolegę ze studiów, Żyda, który w wileńskim getcie w dramatycznych okolicznościach stracił całą rodzinę. Po wojnie ów kolega, profesor Jakub Mowszowicz, jeden z najwybitniejszych polskich botaników, wystąpił o przyznanie Milewskiej medalu „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Odmówiła jego przyjęcia, uważała bowiem, że był to po prostu ludzki, moralny obowiązek. Rodzina Milewskich pozostawała w bliskiej przyjaźni z Jakubem także po wojnie.

W lipcu 1945 roku wyjechali z Wilna i osiedli w Słupsku. Józef oddelegowany został do pracy w Szczecinie, a Weronika wpadła w wir pionierskiej pracy organizowania słupskiej oświaty. Była dyrektorką I Liceum Ogólnokształcącego. Z jej inicjatywy powstało również Liceum Felczerskie, które oferowało tak wysoki poziom nauczania, że absolwenci bez problemu kontynuowali naukę w akademiach medycznych, zasilając kadrę lekarską w mieście. We wspomnieniach swoich uczniów i kolegów nauczycieli Milewska pozostała charyzmatyczną nauczycielką z wyjątkową zdolnością przekazywania wiedzy.

W sytuacjach konfliktowych, szczególnie na tle politycznym, zawsze stawała w obronie uczniów, niejednokrotnie wykorzystując swoje zdolności dyplomatyczne i mentorskie. Dzielnie walczyła z szabrownictwem, przeciwdziałała zastanej w Słupsku anarchii. Wspólnie z synem Jerzym (studentem prawa) założyła oddział Polskiej Agencji Prasowej (jedyny między Szczecinem a Gdańskiem). We własnym domu stworzyła redakcję pierwszej słupskiej gazety, „Kuriera słupskiego”, której była naczelną. Angażowała się w działania Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. Jeździła z prelekcjami do miejscowości wokół Słupska, walczyła z analfabetyzmem. Uświadamiała kobiety, propagowała nowoczesne myślenie i walczyła ze stereotypami, szczególnie dotyczącymi praw kobiet i świadomego macierzyństwa. Dzięki swoim osobistym kontaktom organizowała w Słupsku i okolicach wiele spotkań ze znanymi osobami – ludźmi kultury, nauki i polityki, często na własny koszt. Swój niezwykle otwarty dom traktowała również jako miejsce spotkań słupskiej inteligencji.

Zmarła w 1968 roku. Pochowana jest na warszawskich Powązkach.

Bibliografia
Znani Słupszczanie. Szkice biograficzne z powojennych dziejów miasta, red. A. Świetlicka, E. Wisławska, Słupsk 2003.
Wspomnienia córki Marii, zapisane w kronikach rodzinnych w latach 90-tych.

Autorka: Małgorzata Lenart