Danuta Siedzikówna

Danuta Helena Siedzikówna, ps. „Inka” – leśniczka, sanitariuszka, łączniczka AK.

Urodziła się 3 września 1928 roku we wsi Guszczewina na Podlasiu. Dorastała w patriotycznej atmosferze, co miało wpływ na jej życiowe wybory. Po wybuchu wojny jej ojciec, Wacław, został zesłany w głąb Rosji, gdzie pracował w kopalni złota. Po zwolnieniu z obozu dołączył do formowanej armii Generała Andersa, ale wycieńczenie organizmu spowodowało jego śmierć w Teheranie. Matka, Eugenia, współpracowała z Armią Krajową (AK), za co została aresztowana przez Gestapo, a później rozstrzelana. W grudniu 1943 roku, już po śmierci rodziców, Danuta wraz z siostrą Wiesławą wstąpiły do AK i przeszły szkolenie medyczne. W tym czasie niespełna szesnastoletnia dziewczyna  łączyła działalność w konspiracji z pracą w nadleśnictwie w Narewce (obecnie województwo podlaskie). Na okres swej kilkuletniej służby młoda leśniczka przyjęła pseudonim „Inka”.

W czerwcu 1945 roku wraz z innymi pracownikami nadleśnictwa została aresztowana przez służby Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych ZSRR (NKWD) pod zarzutem współpracy z niepodległościowym podziemiem. W trakcie transportu do Białegostoku konwój został zaatakowany przez partyzantów, którzy uwolnili więźniów. Danuta postanowiła dołączyć do 5. Wileńskiej Brygady AK. Służyła jako sanitariuszka, łączniczka, a niekiedy jako wywiadowczyni. Jesienią, po rozformowaniu zgrupowania, powróciła do życia w cywilu. Podjęła naukę w gimnazjum, a niedługo potem rozpoczęła pracę w nadleśnictwie Miłomłyn. Nie ujawniła władzom swoich konspiracyjnych związków pomimo ogłoszonej amnestii, przez co nieustanie wisiała nad  nią groźba zdemaskowania przez Urząd Bezpieczeństwa (UB). Z końcem zimy 1946 roku ponownie dołączyła do oddziału, który prowadził w tym czasie działania na terenie ówczesnego województwa gdańskiego. Brała udział w wielu akcjach, również w starciach z milicjantami i ubekami. Ostatnią okazała się wyprawa do Gdańska, w trakcie której „Inka” miała zdobyć lekarstwa. Została aresztowana w jednym z mieszkań we Wrzeszczu.

Poddano ją śledztwu, którego celem było uzyskanie informacji na temat oddziału partyzanckiego dowodzonego przez przedwojennego oficera, majora Zygmunta Szendzielarza, ps. „Łupaszko”. Nie wydała współtowarzyszy broni. Na podstawie fałszywych zeznań i spreparowanych dowodów nastolatka została pozbawiona praw publicznych oraz skazana wyrokiem sądu na śmierć. 28 sierpnia 1946 roku „Inka” wraz z Feliksem Selmanowiczem, ps. „Zagończyk”, została rozstrzelana przez pluton egzekucyjny w podziemiach więzienia przy ul. Kurkowej w Gdańsku. W ostatnich słowach oddała hołd ojczyźnie oraz swemu dowódcy: „Niech żyje Polska! Niech żyje Łupaszko!”.

Miejsce zakopania obu ciał zostało utajnione. Sprawa Danuty Siedzikówny wróciła na wokandę w 1991 roku. Wtedy też uniewinniono ją, wskazując, że działała na rzecz niepodległej ojczyzny. W 2014 roku zostało odnalezione miejsce jej pochówku; dwa lata później odbył się uroczysty pogrzeb państwowy. „Inka” i „Zagończyk”  spoczęli na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku.

Pamięć o nastoletniej bohaterce jest żywa na wielu płaszczyznach. Jej postać prezentowano w licznych publikacjach, w utworach muzycznych oraz w przedstawieniach teatralnych (Na etapie w reżyserii Tomasza Antoniego Żaka z 2000 roku oraz Inka 1946 w reżyserii Natalii Korynckiej-Gruz z 2007 roku). „Inka” stała się też patronką szkół, drużyn harcerskich, ulic oraz skwerów.

Za swe zasługi została pośmiertnie mianowana podporucznikiem Wojska Polskiego, natomiast w 2006 roku Prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył ją Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Bibliografia

Kruk, M., Berendt, G., Patroni naszych ulic. Danuta Siedzikówna „Inka” (1928-1946), https://pamiec.pl/pa/biblioteka-cyfrowa/patroni-naszych-ulic/15037,Danuta-Siedzikowna-Inka-19281946.html. Dostęp: 30.09.2018.
Szubarczyk, P., Inka. Dziewczyna niezłomna, Kraków 2016.

Autorka: Magdalena Stormowska

Fot. Fragment planszy przy pomniku AK w Sopocie / domena publiczna