Janina Jarzynówna-Sobczak

1915-2004

Janina Jarzynówna-Sobczak – założycielka Państwowej Szkoły Baletowej w Gdańsku, tancerka, choreografka, pedagożka i aktorka.

Urodziła się 28 stycznia 1915 roku w Wiedniu. W dzieciństwie dostrzeżono jej talent podczas występu baletowego i zaproponowano kształcenie we Francji, jednak rodzina nie wyraziła zgody na samotny wyjazd początkującej tancerki.

W 1938 roku uzyskała dyplom Konserwatorium Tańca w Krakowie. Tam została zatrudniona w Teatrze im. Juliusza Słowackiego. W 1945 roku zdała egzamin przed komisją Związku Artystów Scen Polskich (ZASP). Na Pomorze trafiła po wojnie, w 1946 roku, gdy z mężem odwiedzali rodzinę. Początkowo nie planowała przeprowadzki do Gdańska. Została jednak namówiona przez miejscowych rządzących na założenie w mieście szkoły baletowej.

Przy Jaśkowej Dolinie, gdzie również mieszkała, otworzyła Szkołę Tańca Artystycznego, którą w 1952 roku przekształcono Państwową Szkołę Baletową (z siedzibą przy ul. Legionów). Jarzynówna-Sobczak pełniła w niej funkcję dyrektorki i pedagożki. Współpracowała jako choreografka, między innymi z Teatrem Wybrzeże, Operą Bałtycką i Filharmonią Bałtycką. Karierę artystyczną artystki podsumowuje ponad czterdzieści spektakli baletowych. Te najbardziej cenione to Cudowny mandaryn Beli Bartoka, Niobe Juliusza Łuciuka czy Tytania i osioł Zbigniewa Turskiego. Okrzyknięta „matką gdańskiego baletu”, jako pierwsza polska choreografka tworzyła balet współczesny. Należała również do Związku Artystów Scen Polskich.

Wspominana jest jako niezwykle, profesjonalna, niekiedy surowa (Wojciechowska 2004: 92-94). Wprowadziła nowe innowacyjne spojrzenie na sztukę baletową w Polsce. Mówiła: „Matki, zapisujące swoje dzieci do szkoły baletowej tylko z próżności nie zdają sobie sprawy z tego, na co je skazują. Na ciężką, fizyczną pracę, na nieprzerwany, kolosalny wysiłek, na codzienne, szalone zmęczenie, fizyczne i psychiczne” (Wojciechowska 2004: 92). Dla Jarzynównej-Sobczak liczyła się pasja i całkowite oddanie tańcu, a przede wszystkim talent.

W 1995 roku z okazji czterdziestolecia pracy artystycznej została uhonorowana Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą, a w 1997 otrzymała odznaczenie za wybitne zasługi dla miasta, przyznawane przez Radę Miasta Gdańska. W 2003 roku ukazała się książka Rozmowy o tańcu, poświęcona życiu artystycznemu Janiny Jarzynównej-Sobczak, autorstwa Barbary Kanold.

Zmarła 14 września 2004 roku w Gdańsku. Jest pochowana na cmentarzu Srebrzysko. 30 kwietnia 2021 roku została kolejną kobietą – patronką gdańskiego tramwaju.

Bibliografia:
Czajkowska, J., Janina Jarzynówna-Sobczak, http://www.taniecpolska.pl/ludzie/171. Dostęp: 15.10.18.
Kanold, B., Rozmowy o tańcu, Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2003.
Krzyżyńska, O., Jarzynówna-Sobczak Janina, https://www.gedanopedia.pl/ ?title=JARZYN%C3%93WNA-SOBCZAK_JANINA. Dostęp: 15 X 2018.
Legierska, A., Janina Jarzynówna-Sobczak, https://culture.pl/pl/tworca/janina-jarzynowna-sobczak. Dostęp: 15.10.2018.
Wojciechowska, R., Pani profesor tańczy, [w:] Znani nieznani. Opowieści o gdańszczanach, Wydawnictwo Polskapresse Oddział Prasa Bałtycka, Gdańsk 2004, s. 91–94.