PL RU EN
 
Janina Jauer

Janina Jauer

1939-1998

Janina Stanisława Jauer (z domu Frączek) – działaczka opozycyjna.

Urodziła się 7 maja 1939 w Mościcach dawniej wsi w województwie krakowskim obecnie dzielnicy Tarnowa. Tam też ukończyła szkołę podstawową i średnią. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości, w 1958 roku rozpoczęła studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim. Z dokumentów archiwum uniwersytetu (Akta studenckie Janina Frączek, syg. Ifiz 37206) wynika, że utrzymywała się ze stypendium, mieszkając w domu studenckim na Kickiego 12. Studia ukończyła planowo obroną pracy magisterskiej Utopia społeczna P. Kropotkina pod kierunkiem profesor Hanny Temkinowej z wynikiem bardzo dobrym w 1963 roku. W tym samym roku została delegowana przez komisję zatrudnienia Uniwersytetu Warszawskiego do pracy w Zakładzie Filozofii w Katedrze Ekonomii Politycznej Wyższej Szkoły Ekonomicznej (WSE) w Sopocie (obecnie Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego). Podjęła również pracę na pół etatu w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP) w Gdańsku w Katedrze Filozofii pod kierownictwem profesor Ireny Szumilewicz. W 1965 roku otworzyła przewód doktorski na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 1966–1967 przebywała na czteromiesięcznym stypendium naukowym na Uniwersytecie Paryskim we Francji (Sorbona). Tematem jej dociekań naukowych była koncepcja jednostki i społeczeństwa w świetle dialektyki Proudhona, francuskiego polityka, filozofa i publicysty. Biegle władała językiem francuskim, niemieckim i rosyjskim.

Koniec błyskotliwie rozpoczętej kariery naukowej nastąpił po niezgodnym z prawem zwolnieniu Jauer z pracy 21 lutego 1969 roku. Analizując akta osobowe można się dowiedzieć, że powodem zwolnienia był konflikt na tle ideologicznym i personalnym, w którym ambicje kolegi z pracy zaważyły na losie Jauer. Z raportu Senackiej Komisji Uniwersytetu Gdańskiego (Akta osobowe Janina Jauer) wynika, że wypowiedzenie pracy było niedopuszczalne. Wszystkie zarzuty, jak bezzasadne przedłużanie pobytu na stypendium w Paryżu, opryskliwość, negowanie w gronie profesorskim potrzeby marksistowskiej filozofii czy zajmowanie się intrygami, formułowane były przez jedną osobę. W raporcie czytamy: „można sądzić, iż w wyniku wniosków doc. dr. Lebiedzińskiego początkowo prywatna opinia o przydatności pracy merytorycznej i ideologicznej na uczelni przekształciła się w oficjalną partyjną opinię Komitetu Uczelnianego PZPR zamykając szanse pracy na uczelni [Janinie Jauer – dop. BK]”.

Stan wojenny uniemożliwił rehabilitację naukowczyni. Mimo wieloletnich starań, nigdy nie udało jej się powrócić na uczelnię i ponownie podjąć pracy naukowej. Talent i błyskotliwość Janiny Jauer ujawniły się ponownie w 1982 r. podczas pracy na rzecz opozycji demokratycznej. Pod pseudonim Agata, po wprowadzeniu stanu wojennego, podjęła działalność kontrwywiadowczą, która stanowiła ważny wkład w bezpieczeństwo demokratycznej opozycji w Trójmieście. Wraz z zaprzyjaźnionymi koleżankami – Janiną Bielecką i Hanną Skarżyńską – prowadziły nasłuch Służb Bezpieczeństwa (SB) za pomocą otrzymanego od Jana Krzysztofa Bieleckego odbiornika radiowego. Bogdan Borusewicz wspomina: „doszła do perfekcji, na podstawie głosu z centrali była wstanie zidentyfikować funkcjonariusza odpowiedzialnego za dany obszar działań służb, co pozwalało w przybliżeniu określić, gdzie prowadzona jest obserwacja. Wtedy Janka z koleżanką jechały Fiatem 126p w typowane miejsce, by ustalić obserwatorów i dokonać nasłuchu ich działań. Co dwa tygodnie otrzymywałem raport spisany z dużą starannością, gdzie prowadzona jest obserwacja, ile osób prowadzi obserwację oraz co mówią, z niezwykłą trafnością określała miejsce prowadzenia obserwacji. Była niezwykle inteligentna i dociekliwa, bez problemu łamała prymitywne szyfry służb” (Wywiad z Marszałkiem Borusewiczem). Panie, nie budząc podejrzeń, śledziły obserwacje prowadzone przez SB. Dzięki raportom, Borusewicz mógł wnioskować o planowanych działaniach służb oraz stopniu zagrożenia dla działalności podziemia. Jan Krzysztof Bielecki (Wywiad z Krzysztofem Bieleckim), działacz opozycyjny, w 1991 roku premier rządu, wspomina Janinę Jauer jako „kombinację inteligencji i odwagi”. Służby Bezpieczeństwa nigdy nie odkryły jej tożsamości, a w archiwach IPN-u nie ma żadnych materiałów jej dotyczących. Rehabilitacja i uznanie za bezpodstawne rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło po dwudziestu jeden latach, dopiero w 1990 roku.

Janina Jauer zmarła 12 września 1998 roku, spoczywa na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie.

 

Bibliografia
Akta studenckie Janina Frączek, Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego syg. Ifiz 37206.
Akta osobowe Janiana Jauer, Archiwum Uniwersytetu Gdańskiego.
Wywiad z Marszałkiem Borusewiczem, 2.02.2018r., w zasobach autorki.
Wywiad telefoniczny autorki z Krzysztofem Bieleckim z 11.02.2018

Autorka: Barbara Kijewska

Projekt Metropolitanka
Metropolitanka to projekt herstoryczny (z ang. “her story” – „jej historia”, w przeciwieństwie do “his story” – „jego historia”), który opowiada o roli kobiet w historii, często pomijanej w akademickich, szkolnych oraz codziennych rozmowach. Herstory, czyli historie opowiadane z perspektywy kobiet, mają pełniej odmalować dzieje Pomorza.

Organizator

Projekt Metropolitanka Miasto Gdańsk

© 2023 Metropolitanka
All Rights Reserved. | Deklaracja dostępności