PL RU EN
 
Edyta Czoskówna (Czoska)

Edyta Czoskówna (Czoska)

1913-1939

Edyta Czoskówna (Czoska) – działaczka polonijna w czasach Wolnego Miasta Gdańska, nauczycielka, piłkarka ręczna.

Urodziła się 16 września 1913 roku w Starogardzie Gdańskim jako córka Augustyna i Salomei z Wolfów. Uczęszczała do Szkoły Handlowej Macierzy Szkolnej w Gdańsku. Ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Poznaniu (wychowanie fizyczne) w 1936 roku i w tym samym czasie rozpoczęła pracę w szkole w Szkole Macierzy Szkolnej w Szymankowie. Liczebność dzieci w tej placówce rosła niezwykle szybko i już dwa lata od jej otwarcia w 1934 roku konieczne było poszerzenie grona nauczycielskiego o trzecią osobę – właśnie o Czoskównę.

Przed II wojną światową była działaczką polonijną, uczestniczyła w obozie szkoleniowym Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK) w 1929 roku. Należała również do tajnego oddziału PWK przy Klubie Sportowym Gedania. Występowała też jako piłkarka ręczna Gedanii.

Po aresztowaniu Franciszka Preuhsa w 1939 roku prowadziła w jego zastępstwie Szkołę Macierzy Polskiej w Szymankowie (miejscowości położonej na trasie Tczew–Malbork). Ją również pojmano w październiku tego samego roku, w późniejszym czasie zwolniono i ponownie aresztowano w listopadzie.

Została rozstrzelana 24 listopada 1939 roku w lesie Szpęgawskim (w pobliżu Starogardu Gdańskiego) wraz z rodzicami i bratem. Według relacji świadków egzekucji, w ostatnich chwilach przed śmiercią krzyknęła: „Jeszcze Polska nie zginęła”. Pochowano ją w masowym grobie. U schyłku wojny Niemcy, uciekając, próbowali zatrzeć ślady zbrodni, wykopując, a następnie paląc ciała pomordowanych i ponownie zakopując resztki w dołach zasypanych wapnem.

Postać Edyty Czoskówny do dnia dzisiejszego może służyć za wzór patriotki i pedagożki. Na jej silny charakter i postawę życiową, w tym tę okazaną w godzinie próby, wpłynęły: działalność sportowa, wykształcenie i wychowanie w rodzinie o tradycjach oddania sprawie polskiej. Szkoła Podstawowa w Szymankowie, której bohaterka poświęciła ostatnie lata swojego krótkiego życia, wybrała ją za swoją patronkę.

 

Bibliografia
Akta osobowe sygnatura K-233/233 Pom., Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Toruń
Głośnicki, K., Szymankowo – mała stacja kolejowa z wielką historią, https://pruszcz.com/ szymankowo-mala-stacja-kolejowa-z-wielka-historia/19/. Dostęp: 4.10.2018.

Autorka: Katarzyna Katana

Projekt Metropolitanka
Metropolitanka to projekt herstoryczny (z ang. “her story” – „jej historia”, w przeciwieństwie do “his story” – „jego historia”), który opowiada o roli kobiet w historii, często pomijanej w akademickich, szkolnych oraz codziennych rozmowach. Herstory, czyli historie opowiadane z perspektywy kobiet, mają pełniej odmalować dzieje Pomorza.

Organizator

Projekt Metropolitanka Miasto Gdańsk

© 2023 Metropolitanka
All Rights Reserved. | Deklaracja dostępności