Elżbieta (Else) Pintus

Elżbieta (Else) Pintus – Kaszubka żydowskiego pochodzenia, autorka książki Moje prawdziwe przeżycia. Meine wahren Erlebnisse, w której opowiada o swoich przeżyciach z okresu II wojny światowej.

Urodziła się 15 września 1893 roku w Chmielnie w rodzinie pochodzenia żydowskiego osiadłej na tym terenie już od XIX wieku. Miała sześcioro rodzeństwa. Po śmierci ojca w 1919 roku wraz z braćmi i siostrami prowadziła sklep i warsztat zegarmistrzowski. W latach 30. całą rodziną przeprowadzili się do Kartuz, gdzie zastała ich wojna. Do miejscowości wkroczyli Niemcy, którzy skonfiskowali rodzinny majątek Pintusów.

W listopadzie 1939 roku Elżbieta przybyła do Gdańska w poszukiwaniu swojego brata Heinza. Znalazła pracę przy żydowskiej Gminie Synagogalnej jako opiekunka osób starszych, a następnie pielęgniarka, mimo iż nie posiadała odpowiednich kwalifikacji. Pracowała do grudnia 1942 roku, po czym wyjechała z Gdańska i zaczęła ukrywać się w Chmielnie, korzystając z pomocy rodziny Stenclów, dawnych sąsiadów. Jej obecność utrzymywano w ścisłej tajemnicy z obawy przed licznymi niemieckimi letnikami i letniczkami odwiedzającymi gospodarstwo Stenclów, a także przed większą częścią ich rodziny, której członkowie okazali się gorliwymi nazistami. Aby wypełnić sobie czas szyła, cerowała, robiła na drutach i szydełkowała. Od 1944 roku dodatkowo miała też sprzątać dom i robić pranie – wszystko po kryjomu i pod osłoną nocy.

Elżbieta Pintus w ukryciu przebywała do 25 marca 1945 roku – wtedy to po raz pierwszy od blisko trzech lat wyszła na dwór. Mieszkała na dawnych terenach rodzinnych nad Jeziorem Rekowskim, a następnie w Kartuzach, w 1947 roku wyjechała do Niemiec. W tym samym roku zaczęła spisywać swoje wspomnienia.
W 1971 roku przepisała nieruchomość należącą do jej rodziny w Chmielnie na córkę Stenclów – Dorotę Pryczkowską.

Jest autorką książki Moje prawdziwe przeżycia. Meine wahren Erlebnisse, będącej unikatowym źródłem dla osób badających historię II wojny światowej oraz niezwykłym dokumentem opisującym doświadczenia z okresu okupacji w Kartuzach, Gdańsku i Chmielnie. Maszynopis jej dziennika był przechowywany w Leo Baeck Institute w Nowym Jorku. W 2005 roku dzięki staraniom Józefa Borzyszkowskiego i Instytutu Kaszubskiego ukazał się polski przekład książki.

Elżbieta (Else) Pintus zmarła w Berlinie 23 sierpnia 1980 roku.

W 2023 roku powstał reportaż dźwiękowy autorstwa Magdy Świerczyńskiej-Dolot zatytułowany „Śladami Else”, oparty na jej wspomnieniach.
 

Bibliografia:
Berendt, G., Ocalona na Kaszubach, Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, t. 9, nr 3 (2009), s. 74–76, https://www.polska1918-89.pl/pdf/ocalona-na-kaszubach,4919.pdf. Dostęp: 11.06.2021.
Pintus, E., Moje prawdziwe przeżycia. Meine wahren Erlebnisse, przeł. Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk, Gdańsk 2005.

Autorka: Anna Zielińska-Fedoruk
Zdjęcie: Elżbieta Pintus – zdjęcie z polskiego wydania publikacji Moje prawdziwe przeżycia. Meine wahren Erlebnisse, za zgodą Józefa Borzyszkowskiego i Instytutu Kaszubskiego, wydawcy książki.

Biogram powstał dzięki współpracy Fundacji Kultury Zbliżenia w ramach Festiwalu Kultury Żydowskiej ZBLIŻENIA, Stowarzyszenia Arteria i Instytutu Kultury Miejskiej.