Ewa Kubasiewicz-Houee

Ewa Kubasiewicz-Houee – polonistka, bibliotekarka, działaczka opozycyjna, więźniarka polityczna. W czasie odbywania wyroku objęta opieką Amnesty International jako więźniarka sumienia.

Urodziła się 21 lipca 1940 roku. Pierwsze lata życia, które przypadły na czas okupacji, spędziła w Motkowicach. Po wojnie cała jej rodzina przeprowadziła się do Gdyni, gdzie zamieszkała przy ulicy Świętojańskiej 38. Kubasiewicz ukończyła studia polonistyczne na Uniwersytecie Gdańskim, a po obronie dyplomu rozpoczęła pracę w bibliotece Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, gdzie od 1979 roku kierowała Oddziałem Opracowania i Gromadzenia Zbiorów.

Pod wpływem koleżanki z pracy, Urszuli Kowalskiej, zdecydowała się przyłączyć do działań opozycji. W tym samym czasie zaczęła pisać artykuły do „Robotnika Wybrzeża”. Po wybuchu strajków sierpniowych zdecydowała się wystąpić o zgodę władz Szkoły na reprezentowanie jej pracowników i pracownic na terenie Stoczni Gdańskiej. Na uczelni założyła Tymczasowy Uczelniany Komitet Założycielski.

Dwudziestego grudnia 1981 roku została zatrzymana przez Urząd Bezpieczeństwa i trafiła na komisariat Milicji Obywatelskiej w Gdyni, a następnie przeniesiono ją do aresztu śledczego przy ulicy Kurkowej w Gdańsku, gdzie oczekiwała na rozprawę. Postawiono jej zarzuty z art. 46 ust. 1 i 2 oraz z art. 48 ust. 1, 2 i 3 dekretu o stanie wojennym, tj. „o kontynuowaniu działalności oraz o sporządzanie, gromadzenie, przechowywanie i kolportowanie ulotek zawierających wiadomości mogące osłabić gotowość obronną PRL i wywołać niepokój polityczny lub rozruchy”. Została skazana na dziesięć lat pozbawienia wolności i na pięć lat pozbawienia praw publicznych.

Wyjątkowość jej sprawy została podniesiona 19 lutego 1982 roku w czasie międzynarodowej konferencji w Madrycie. Wówczas przedstawiciel Stanów Zjednoczonych, Max Kampelman, sprawozdając sytuację polskich działaczy i działaczek opozycji oraz więźniów i więźniarek politycznych, omawiał przykład jej skazania jako przejaw ewidentnego braku praworządności w PRL. W tym samym roku została wyróżniona tytułem więźnia miesiąca w raporcie Amnesty International. Razem ze współwięźniarkami podjęła działania na rzecz poprawy warunków bytowania w zakładach karnych. W grudniu 1982 roku opublikowała list otwarty, w którym stanowczo sprzeciwiła się propozycji Przewodniczącego Rady Państwa Henryka Jabłońskiego, który wnioskował, aby osoby skazane z artykułów dekretu o stanie wojennym poprosiły o prawo łaski.

Po wyjściu z zakładu przyjęła zaproszenie bretońskiego oddziału Amnesty International, co wiązało się z niełatwym zdobyciem paszportu. Zdecydowała się wyjechać do Francji na stałe. Na miejscu udzieliła licznych wywiadów, wzięła też udział w filmie dokumentalnym KOR w reżyserii Agnieszki Holland i Andrzeja Wolskiego. Aktywnie działała na rzecz „Solidarności Walczącej”. W 1992 roku rozpoczęła pracę w Wydziale Spraw Międzynarodowych Rady Generalnej departamentu Cotes d’Armor, gdzie odpowiadała za współpracę z Polską.

W 2004 roku uzyskała zaświadczenie z Instytutu Pamięci Narodowej kwalifikujące ją jako osobę pokrzywdzoną w rozumieniu art. 6 ustawy o IPN z 18 grudnia 1998 roku. W 2007 roku została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2010 roku Krzyżem Solidarności Walczącej.

Bibliografia
Kubasiewicz-Houée, E., Bez prawa powrotu, Kąty Wrocławskie 2005.
Raport Amnesty International Polska 1983. Raport za okres styczeń – grudzień 1982 r., 15 grudnia 2015. Dostęp: 15 listopada 2018.

Autorka: Adrianna Halman

Zdjęcie: Ewa Kubasiewicz, fot. Jacek Awakumowski / zbiory ECS