PL RU EN
 
Maria Czyżewska

Maria Czyżewska

1890-1981

Maria Czyżewska – prawdopodobnie pierwsza kobieta w północnej Europie, która uzyskała jednocześnie dyplom mistrza drukarskiego i zecera.

Urodziła się w Gdańsku około 1890 roku. Rodzice Marii, Józef i Maria Czyżewscy, posiadali niewielką drukarnię i hurtownię papieru. Pracowali w niej wraz z szóstką dzieci, tłocząc druki akcydensowe oraz wydawane przez siebie gazety: „Kuriera Gdańskiego” (od 1884 roku) i „Tygodnik Gdański” (od 1885 roku). Drukowane były tam także broszury, kalendarze i ulotki, które również kolportowali. Tym samym Maria, jedna z czterech córek państwa Czyżewskich, od dziecka uczyła się wymagającego cierpliwości składania czcionek (zecerstwa), a także litografii i typografii. Są to techniki służące do utrwalania i powielania w druku rysunków, obrazów i znaków pisarskich, które na początku XX wieku były jeszcze nowością. Zarówno w XIX wieku, jak i w XX, zecerstwo i drukarstwo były uważane za profesje wyłącznie męskie. Pomijając ów fakt, jak i problem z uzyskaniem wykształcenia przez kobietę na przełomie obu wspomnianych stuleci, niezwykłą staje się osoba Marii Czyżewskiej i to, że uzyskała dyplomy z obu tych zawodów Dodatkowo dostęp do nauki dla Polek w pruskim przecież Gdańsku był podwójnie utrudniony. A według przekazów rodzinnych, Maria miała być pierwszą kobieta drukarzem w północnej Europie (Danielewicz 1994: 322).

Umiejętności Marii już w dzieciństwie były niezwykle cenione w drukarni. Jej dokładność, cierpliwość i precyzja okazały się niezbędne w dobrym wykonywaniu obu wybranych przez nią zawodów, zwłaszcza w zecerstwie (głównym obowiązkiem było tu, między innymi, odlewanie z ołowianego stopu monotypów – pojedynczych czcionek). Będąc jednocześnie zecerką i drukarzem, prawdopodobnie była również i jedyną posiadającą dwie profesje kobietą w ówczesnym Gdańsku.

Maria była także zaangażowana społecznie. Wraz z siostrami – Wandą, Bronisławą i Jadwigą – organizowała próby śpiewu dla polskich dzieci (sama również uczęszczała do konserwatorium na lekcje śpiewu). Uczyła języka polskiego, historii i geografii w tajnej polskiej szkole, która mieściła się w ich mieszkaniu przy ulicy Ogarnej w Gdańsku. W ten sposób prowadziła nielegalną walkę przeciwko tak zwanej Hakacie, niemieckiej organizacji nacjonalistycznej, germanizującej ludność polską na ziemiach należących na przełomie XIX i XX wieku do zaboru pruskiego. Maria stała się również jedną z pierwszych propagatorek „bazarów” – spotkań Polaków przy muzyce i jedzeniu, z których dochody przeznaczano na cele społeczne, między innymi na Macierz Szkolną, polską organizację oświatową. Po ślubie z Wincentym Lniskim w 1920 roku osiadła w Brodnicy Dolnej. Po II wojnie światowej powróciła do Gdańska i do 1958 roku, czyli do emerytury, pracowała w Gdańskich Zakładach Graficznych.

Zmarła w 1981 roku.

 

Bibliografia
Cieślak, T., Rola prasy polskiej w rejencji gdańskiej na przełomie XIX i XX wieku, Gdańskie Zeszyty Humanistyczne, 20(24)/ 1977, s. 57–65.
Danielewicz, G., Portrety dawnych gdańszczan, Gdańsk 1994.
Danielewicz, G., Koprowska, M., Walicka, M., Polki w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1985.

Autorka: Anna Zielińska-Fedoruk

Projekt Metropolitanka
Metropolitanka to projekt herstoryczny (z ang. “her story” – „jej historia”, w przeciwieństwie do “his story” – „jego historia”), który opowiada o roli kobiet w historii, często pomijanej w akademickich, szkolnych oraz codziennych rozmowach. Herstory, czyli historie opowiadane z perspektywy kobiet, mają pełniej odmalować dzieje Pomorza.

Organizator

Projekt Metropolitanka Miasto Gdańsk

© 2023 Metropolitanka
All Rights Reserved. | Deklaracja dostępności