Ruth Rosenbaum

Ruth Rosenbaum – nauczycielka, dyrektorka gimnazjum żydowskiego w Wolnym Mieście Gdańsku.

Urodziła się 1 lutego 1907 roku w Gdańsku, pochodziła z wpływowej gdańskiej rodziny o naukowych tradycjach. Odebrała gruntowne wykształcenie (prawdopodobnie w Niemczech) i po powrocie do Gdańska starała się o etat nauczycielski w szkole. Nie została zatrudniona ze względu na żydowskie pochodzenie – w Gdańsku w latach trzydziestych silnie zaznaczyły się już wpływy partii nazistowskiej. Po odbyciu wstępnej praktyki w gdańskiej Żydowskiej Szkole Ludowej zdecydowała się założyć własne gimnazjum. Powstało w kwietniu 1934 roku i początkowo liczyło zaledwie ośmiu uczniów i uczennic. Ruth Rosenbaum była jedyną dyrektorką w historii tej placówki. Pierwszą siedzibą szkoły była prywatna, już nieistniejąca, kamienica rodziny Rosenbaumów przy ul. Dominikswall 5 (dziś fragment Wałów Jagiellońskich). Znaleźli w niej zatrudnienie nie tylko nauczyciele i nauczycielki pochodzenia żydowskiego, ale także Niemcy spokrewnieni z Żydami i usunięci z innych placówek za antyhitlerowską postawę. Dwuletnią praktykę zawodową, zakończoną egzaminem, odbyły w szkole także dwie rodowite nauczycielki niemieckie, skierowane tam przez władze oświatowe. W listopadzie 1934 roku Ruth Rosenbaum uczestniczyła w konferencji pedagogicznej we Frankfurcie, poświęconej kierunkom rozwoju szkolnictwa żydowskiego.

W 1936 roku szkoła liczyła już 240 uczniów i uczennice i przeniosła się do nowej siedziby przy ulicy Eichenalle 1 (dziś Dębinki) w Gdańsku-Wrzeszczu. Była to duża willa z ogrodem, uprawianym w głównej mierze przez uczniów i uczennice gimnazjum. W nowej siedzibie powstały m.in.: aula, stołówka, laboratorium fizyczno-chemiczne, klasy warsztatowe. Zajęcia prowadzono w duchu postępowego syjonizmu, starając się wzmocnić poczucie tożsamości i solidarności żydowskiej. Uczono języków, m.in. polskiego, hebrajskiego, angielskiego. Rosenbaum stworzyła w szkole amatorski teatr, o którym wspominał w książce Z dziennika ślimaka pisarz Günter Grass. W gimnazjum organizowano również wystawy prac uczniów i uczennic na temat judaizmu i Palestyny. W 1937 roku liczba uczniów i uczennic zaczęła się zmniejszać, co spowodowane było postępującą emigracją zamożniejszych żydowskich rodzin z Gdańska. Szkoła ostatecznie zakończyła swą działalność w kwietniu 1939 roku, kiedy maturę zdało pierwszych osiem osób, które rozpoczęły naukę jeszcze w 1934 roku. Większość osób uczęszczających do gimnazjum szczęśliwie zdołała uniknąć Zagłady.

Rosenbaum opuściła Gdańsk w kwietniu 1939 roku, wyemigrowała do Izraela, prawdopodobnie przez Francję, gdzie od listopada 1938 roku przebywali jej rodzice. Dokładne wojenne i powojenne losy Ruth Rosenbaum nie są znane. Według niepotwierdzonych danych (literacka relacja G. Grassa) zamieszkała z matką w Hajfie, w mieszkaniu pełnym gdańskich pamiątek. Zmarła prawdopodobnie w latach dziewięćdziesiątych w Izraelu.

Bibliografia
Berendt, G., Żydzi na terenie Wolnego Miasta Gdańska w latach 1920–1945. Działalność kulturalna, polityczna i socjalna, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1997.
Echt, S., Dzieje Żydów gdańskich, Maszoperia Literacka, Gdańsk 2012.
Grass, G., Z dziennika ślimaka, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1991.
Żydzi gdańscy. Obrazy nieistniejącego świata, katalog wystawowy MNG, red. M. Abramowicz, Gdańsk 2008.

Autorka: Anna Sadowska
Zdjęcie: domena publiczna

Biogram powstał dzięki współpracy Fundacji Kultury Zbliżenia w ramach Festiwalu Kultury Żydowskiej ZBLIŻENIA, Stowarzyszenia Arteria i Instytutu Kultury Miejskiej.