Irena Molga

Irena Molga, z domu Grossbaum – artystka, malarka, projektantka pochodzenia żydowskiego.

Urodziła się 22 marca 1930 roku w Warszawie, w zamożnej, zasymilowanej, żydowskiej rodzinie. Podczas okupacji Grossbaumowie trafili do getta. Irenę i jej młodszego brata Edka wyprowadził na aryjską stronę Bolesław Kupiecki – uhonorowany w 2002 roku tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

14-letnia Irena, dodając sobie dwa lata, dołączyła w 1944 roku do batalionu kobiecego wojska polskiego. Koniec wojny zastał młodą żołnierkę w Bydgoszczy. Odnaleziona przez ocalałą ciotkę, udała się do Gdańska i pokochała miasto od pierwszego wejrzenia. Szybko nadrobiła zaległości gimnazjalne w III Liceum Ogólnokształcącym, tzw. „Topolówce”, dalej uczyła się w Miejskiej Szkole Plastycznej w Gdyni, a następnie na wydziale architektury wnętrz Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku, którą ukończyła w 1958 roku.

W pierwszych latach po wyzwoleniu często odwiedzała Komitet Żydowski przy ul. Konopnickiej 8 we Wrzeszczu, dokąd wszyscy przychodzili w nadziei odnalezienia bliskich [Hejger 1999: 139]. Zawiązane tam przyjaźnie pomimo dwóch fal emigracji gdańskich Żydów – w latach 50. XX wieku i po marcu 1968 roku – przetrwały.

Po studiach Irena Molga pracowała w Przedsiębiorstwie Projektowo-Technologicznym „Promor”. Zajmowała się zagadnieniami kolorystyki przemysłowej budowanych w Stoczni Gdańskiej statków oraz aranżacją stoczniowego zaplecza socjalnego, czego przykładem była nieistniejąca już mozaika ścienna w tamtejszej stołówce. Jednocześnie malowała, w oryginalnym, własnym stylu. Pisano: „Wystawa Ireny Molgi […] była na pewno pokazem bardzo ciekawym i jedynym w swoim rodzaju, tak ze względu na tematykę, jak i na technikę oraz, przede wszystkim, jako przykład własnego stylu, zdecydowanie indywidualnego podejścia do tematu” [Komendecki 1969]. Brała udział w wystawach indywidualnych, m.in. w 1966 roku w Salonie Sztuki warszawskiego hotelu Bristol, a w 1968 i 1970 roku w gdyńskim BWA, a także w wystawach zbiorowych, m.in. w Dworze Artusa w 1968 roku czy Bielskiej Jesieni w 1969. Ale nie dbała o karierę artystyczną. Twórczość była niezbędnym elementem jej życia. Mówiła: „[…] ten obszar zamalowany przez artystę to jest właściwie jedyny obszar prawdziwej wolności” [Sobecka]. Szczodrze obdarowywała przyjaciół swoimi obrazami, nie dbając o ich komercyjny obieg.

Cieszyła się popularnością w trójmiejskim środowisku artystycznym, w grupie tutejszych osób żydowskiego pochodzenia oraz wśród rówieśników i rówieśniczek jej córki Anny, zachwyconych nietuzinkową matką. „Gdyby udało mi się zrealizować jeden pomysł na sto […] ciągle cisną mi się do głowy” – przyznała [Żelazek 2005]. Ale większość pozostała w sferze marzeń, jak choćby napisanie wspólnie z mieszkańcami ul. Fredry, dokąd przeprowadziła się w 1995 roku, zbioru opowiadań: „Ulica prawie szczęśliwa”.

Była członkinią Związku Polskich Artystów Plastyków oraz Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej.

Zmarła 17 września 2014 roku. Została pochowana na cmentarzu Srebrzysko.

Bibliografia:
http://sprawiedliwi.org.pl/en/node/13582. Dostęp: 19.06.2021.
http://archiwum.nina.gov.pl/film/trauma-materialy-do-filmu-irena-molga-i-wieslawa-grzedziela-46. Dostęp: 19.06.2021.
Hejger, M., Ludność żydowska na Pomorzu Gdańskim w latach 1945–1951, „Słupskie Studia Historyczne” 1999, nr 7, WSP Słupsk, s. 139.
Komendecki, M., Cudze chwalicie, „Litery. Miesięcznik społeczno-kulturalny Wybrzeża” 1969, nr 1, s. 33.
Sobecka, A., reportaż z cyklu Kalejdoskop, Polskie Radio Gdańsk.
Żelazek, K., Ulica prawie szczęśliwa, „Dziennik Bałtycki”, 12.05.2005.

Autorka: Ewa Bator
Zdjęcie: Irena Molga – archiwum prywatne Anny Molgi

Biogram powstał dzięki współpracy Fundacji Kultury Zbliżenia w ramach Festiwalu Kultury Żydowskiej ZBLIŻENIA, Stowarzyszenia Arteria i Instytutu Kultury Miejskiej.