Matylda Wyszyńska (Ada Fuchs)

Matylda Wyszyńska (Ada Fuchs) – animatorka i edukatorka kultury żydowskiej na Pomorzu, zawodowo związana z inspekcją pracy.

Urodziła się 31 stycznia 1922 roku we Lwowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. W 1940 roku zdała we Lwowie maturę, a rok później rozpoczęła studia architektoniczne na tamtejszej politechnice, jednak jej edukację przerwały działania wojenne. Wraz z rodziną została osadzona w getcie we Lwowie.

W sierpniu 1942 roku uciekła z getta dzięki pomocy przyjaciela Staszka Podhaniuka, którego później nominowała do odznaczenia Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Po stronie aryjskiej przyjęła tożsamość Matyldy Bednarskiej (później po mężu przejęła nazwisko Wyszyńska) i do końca wojny musiała ukrywać swoje żydowskie pochodzenie.

Podczas pracy w tartaku (w latach 1943–1944) w Dolinie (dziś Ukraina), ryzykując życie, współpracowała z Armią Krajową, przekazując im tajne dokumenty zakładu, w którym pracowała.
Na Pomorzu przebywała w latach 1959–2019.

Była aktywna zawodowo przez 68 lat. Pracowała jako inspektorka pracy, między innymi w Społem oraz w gdyńskiej stoczni. Była znana z rygorystycznych wymagań w zakresie przestrzegania praw pracowniczych i dbałości o bezpieczeństwo. Uzyskała tytuł zasłużonego pracownika, otrzymała krzyż kawalerski i inne odznaczenia.

Aktywnie działała w Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Gdańsku. Była przewodniczącą gdańskiego oddziału Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej. Kierowała trójmiejskim oddziałem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce (założonego 13 lipca 2003 roku). Była honorową członkinią stowarzyszenia Dzieci Holocaustu (organizacji skupiającej osoby ocalone z Zagłady, które ze względu na żydowskie pochodzenie przebywały w gettach, obozach koncentracyjnych, obozach zagłady lub zmuszone były do ukrywania swojej tożsamości). Przez lata była animatorką Klubu Seniora w gdańskiej synagodze.

Prowadziła spotkania, edukując młodzież szkolną oraz studentów i studentki w dziedzinie kultury żydowskiej i promując tolerancję. W 2017 roku podczas wiecu w Gdańsku wyrażała swoje poparcie dla równości osób nieheteronormatywnych i innych mniejszości, powołując się na historię swojego życia.

Zmarła 10 marca 2019 roku w Gdyni. Jest pochowana na cmentarzu żydowskim w Warszawie.

Bibliografia:
Wokół Wielkiej Synagogi w Gdańsku. Z dziejów lokalnej społeczności żydowskiej, Muzeum Gdańska, Żydowski Instytut Historyczny, Gdańsk 2019.
Transkrypcja wywiadu, który Anna Szyba przeprowadziła z Matyldą Wyszyńską w marcu 2006 roku.
Rozmowa z Ewą Misztal, wnuczką Matyldy Wyszyńskiej, przeprowadzona przez autorkę biogramu Annę Urbańczyk 8 czerwca 2021 roku.
Rozmowa z Michałem Ruckim, wiceprzewodniczącym zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Gdańsku, przeprowadzona przez autorkę biogramu Annę Urbańczyk 10 czerwca 2021 roku.

Autorka: Anna Urbańczyk
Zdjęcie: Matylda Wyszyńska – archiwum prywatne Mateusza Misztal

Biogram powstał dzięki współpracy Fundacji Kultury Zbliżenia w ramach Festiwalu Kultury Żydowskiej ZBLIŻENIA, Stowarzyszenia Arteria i Instytutu Kultury Miejskiej.