Maria Moczydłowska-Niekrasz

1886–1969

Maria Moczydłowska (z domu Grzymkowska), nauczycielka, działaczka społeczna i spółdzielcza, jedna z pierwszych posłanek w Sejmie Ustawodawczym w latach 1919–1922.

Urodziła się 4 października 1886 w Łomży. Ukończyła siedmioklasową pensję, a później tajny Uniwersytet Warszawski. Po jego ukończeniu sama została nauczycielką arytmetyki. Pracowała głównie w polskich szkołach prywatnych w Warszawie, Łomży i Kaliszu.

Uczestniczyła w strajku szkolnym w zaborze rosyjskim i rewolucji w 1905 roku, w wyniku której m.in. do szkół powrócił język polski. Wraz z mężem, Mieczysławem Moczydłowskim, prowadziła szeroko zakrojoną działalność społeczną i spółdzielczą, przede wszystkim w podkaliskiej wsi Lisków, na temat której w 1913 roku wydała książkę Wieś Lisków. Wieś tę uznawano za wzorcowy przykład rozwoju spółdzielczości i pozytywnych zmian w całej społeczności. Zaangażowanie Moczydłowskiej w rozwój wsi utorowało jej drogę do polskiego parlamentu. Po uzyskaniu przez kraj niepodległości i uzyskaniu praw wyborczych przez kobiety w Polsce w 1918 roku, została wybrana (jako jedna z ośmiu kobiet) do Sejmu Ustawodawczego (1919–1922) z ramienia Narodowego Zjednoczenia Ludowego.

Była członkinią sejmowych komisji: ochrony pracy, oświatowej oraz opieki społecznej, orędowniczką i współinicjatorką ustawy antyalkoholowej, zwanej od jej nazwiska „lex Moczydłowska” (dotyczyła ona ograniczenia spożycia i sprzedaży napojów alkoholowych). Wielokrotnie podkreślała, że kwestie równouprawnienia kobiet i mężczyzn są zasadnicze dla ustroju państwa i deklarowała ponadpartyjną współpracę kobiet w zakresie pomocy osobom ubogim i zaniedbanym dzieciom oraz podniesienia poziomu moralnego społeczeństwa. Wraz z innymi posłankami sprzeciwiała się dyskryminacji kobiet w przyznawaniu nauczycielskiego nadzwyczajnego dodatku drożyźnianego (mógł być on wypłacany jedynie mężowi) i żądała wycofania przepisów pozbawiających kobiety polskiego obywatelstwa z chwilą poślubienia cudzoziemców.

W 1922 roku nie uzyskała reelekcji i powróciła do pracy oświatowej. Po śmierci męża w 1925 roku wyjechała do Francji, gdzie organizowała polskie szkoły i kursy wakacyjne dla nauczycieli i nauczycielek polonijnych. Na początku lat 30. wróciła do kraju. Ponownie wyszła za mąż i w 1932 roku urodziła syna Stefana. Pracowała w warszawskim Kuratorium. Gdy wybuchła II wojna światowa, Maria zajęła się organizowaniem tajnego nauczania w Warszawie. Po 1945 wraz z dwoma młodszymi synami (najstarszy, z pierwszego małżeństwa, zginął podczas wojny), przeniosła się do Sopotu, gdzie pracowała, między innymi jako wizytatorka przedszkoli i nauczycielka w szkołach w Wejherowie i Lęborku. Przewodniczyła także w sopockim Kole Spółdzielców i w Lidze Kobiet. Cały czas działała na rzecz równouprawnienia kobiet, prowadziła akcję antyalkoholową w ramach polskiego towarzystwa „Trzeźwość”, jednocześnie pracując nad monografią sopockich ulic.

Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Krzyżem Kawalerskim, Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi, a także srebrną odznaką na Międzynarodowym Zjeździe Spółdzielczyń w Warszawie w 1959 roku.

Zmarła 26 kwietnia 1969 roku w Sopocie. Została pochowana w grobie rodzinnym na Cmentarzu Katolickim. 14 września 2019 roku, dzięki staraniom Muzeum Sopotu, na ul. Władysława Andersa w Sopocie odsłonięto tablicę upamiętniającą postać Marii Moczydłowskiej.

Bibliografia:

Karaś, D., Była posłanką i drugą kobietą przemawiającą w Sejmie. Po wojnie mieszkała w Sopocie,
https://trojmiasto.wyborcza.pl/trojmiasto/7,35612,25184018,byla-poslanka-i-druga-kobieta-przemawiajaca-w-sejmie-po-wojnie.html. Dostęp: 03.11.2019.
Kołakowska, M., Wieś Lisków, „Łowiczanin”, 1913, http://bc.wimbp.lodz.pl/Content/ 19435/Lowiczanin1913nr016.pdf. Dostęp: 03.11.2019.
Kondracka, M., Aktywność parlamentarna posłanek i senatorek Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1927, [w:] A. Janiak-Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet po 1918 roku (na tle porównawczym), tom II, Warszawa 2009.
Kruszyńska, A., Sejm Ustawodawczy Kobiet, https://dzieje.pl/aktualnosci/ sejm-ustawodawczy-kobiet. Dostęp: 03.11.2019.
Wiechnik, O., Posełki. Osiem pierwszych kobiet, Poznań 2019.
http://sopocianie.muzeumsopotu.pl/relacja/maria-moczydlowska. Dostęp: 03.11.2019.
https://bs.sejm.gov.pl/F?func=findb&request=000001056&find_code=SYS&local_base=ARS10.
Dostęp:03.11.2019.